برپایی یک اردوگاه اضطراری
مراد ما در این دستورالعمل ، نخست  ،یافتن طرحی است برای بازماندگان در شرایط بحران تا در آن افراد حادثه دیده زندگی خود را با دیگران در توازن یابند . دوم ، قادر ساختن مسئولین در برپایی اردوگاههایی است ، متناسب با روحیات آسیب دیدگان و شرایط موجود و مرتبط با هنر و علم طراحان .
در این ترکیب با لحاظ نمودن اصول بهداشتی ( روان و جسم ) ، نه تنها زندگی خصوصی و جسمی افراد ، فرصت بروز و ظهور می یابد بلکه در هماهنگی فرد و سازگاری و تطابق وی در یک تعامل جمعی ، گام بزرگی نیز برداشته می شود .
برپایی اردوگاه جهت اسکان آسیب دیدگان یکی از مهمترین اقدامات گروه امدادرسانی می باشد . کمکهای دیگر بر پایه همین اردوگاه سازماندهی می شود . برای رساندن کمکهای انسانی به مصیبت زدگان اول از همه بایستی محل اسکان آنها مشخص گردد ، دوم آمار این افراد گرفته شود تا کمکها به صورت عادلانه در بین آسیب دیدگان توزیع گردد . از دیدگاه امور بهداشتی یک اردوگاه اصولی می تواند بیماریهای شایع در بین افراد آسیب دیده را تحت کنترل درآورده و از سرایت بیماریها به افراد سالم جلوگیری به عمل آورد . در عین حال از شیوع بیماریهای جدید در بین اسکان یافتگان نیز جلوگیری می کنند به شرطی که اصول بهداشت در اردوگاه رعایت گردد و عوامل بیماریزا گندزدایی شود .
چادر ، قدیمی ترین و راحت ترین سرپناه سریع الاحداث است . به همین دلیل از نظر امدادی بهترین نوع سرپناه در شرایط اضطراری می باشد  که میتوان به سهولت در مناطق مورد نیاز جهت اسکان موقت افراد آسیب دیده در سوانح طبیعی و غیر طبیعی برپا کرد .

چادر
چادر به معنی پوشش رویین است و به هر نوع پوششی که انسانها و یا اموال آنها را از عوامل خارجی محافظت نموده و قابلیت جمع کردن و سرپا نمودن در زمانها و مکانهای مورد نیاز داشته باشد چادر میگویند . جنس آن می تواند از برزنت ، کتان ، پلاستیک ، پشم بز و غیره باشد .
چادر علیرغم سادگی مزایای بسیار دارد که همین مزایا باعث شده در طول تاریخ یکی از بهترین گزینه های انسان برای اسکان موقت باشد . این ویژگی ها عبارتند از :
1) سبک ، کم حجم و قابل انتقال
2) برپایی سریع و راحت
3) انبار کردن آسان و کم حجم
4) در مواقع اضطراری از انبارهای امدادی میتوان تامین نمود .
5) سرپناه موقت بوده ، اقدامات بازسازی منطقه را ایجاد می کند .
6) چشم گیر است و نشانه حضور سازمانهای امدادرسان بوده ، به آسیب دیدگان آرامش میدهد .
7) تهیه و حمل آن به تعداد مورد نیاز به محل سانحه نسبتا ً آسان است .
8) برخلاف سرپناههای موقت دیگر به محل سکونت دایمی مبدل نمی شود و همین امر بازماندگان و گروه های امدادی را امیدوارمی کند تا هر چه سریعتر به بازسازی منطقه اقدام نمایند .
با این همه چادر بر اساس خصوصیاتی که در بالا گفته شد معایبی نیز دارد که می توان به برخی اشاره نمود . از جمله اینکه فاقد برخی از خصوصیات اساسی سرپناه است و از نظر حفاظت اموال دامها و ذخیره مواد غذایی چندان مناسب نیست .
در مورد بسیاری از کشورها اگر مخارج حمل و نقل به قیمت یک چادر وارداتی افزوده شود ، چادر بیش از بازسازی یک خانه سنتی عادی خرج برمی دارد . این نکته بخصوص در مورد خانه های مناطق گرم و مرطوب استوایی که با مصالح بومی ساخته می شوند بیشتر صدق می کند . اما در نتیجه عدم ارتباط میان گردانندگان عملیات امداد و مسئولان برنامه های دراز مدت بازسازی ، این نکات به ندرت مورد توجه قرار می گیرد .
اختلاف آب و هوا ، نقاط سانحه خیز ، طرح یک ( یا حتی چند ) گونه چادر مناسب با شرایط گوناگون آب و هوایی را ناممکن می سازد .
چادر در اثر عوامل جوی بسیار زود می پوسد و در نتیجه استفاده زیاد فرسوده می شود
مشکل دیگری نیز که در ارتباط با چادر وجود دارد  آن است که در بلایا و حوادث غیرمترقبه دیده شده با وجود آنکه در اردوگاهها چادرها بر پا می شوند اما کمتر کسی به آنها پناه می برد . این شاید نتیجه آن باشد که مردم از زندگی درون چادر پروا دارند و ترجیح میدهند که نزدیک خانه آسیب دیده یا ویران خود باقی بمانند . در روستاها مردم از ترس از دست رفتن محصول و دامهای خود حاضر نیستند اموال آسیب دیده خود را رها کنند . به بیان دیگر مردم می ترسند با ترک خانه ، مالکیت خود را بر آن از دست بدهند . در نتیجه ترجیح میدهند که چادر را شخصا ً تحویل گرفته ، در نزدیکی خانه خود بر پا نمایند و در اردوگاه ها ساکن نشوند .

انواع چادر
چادرها بر اساس گنجایش و کاربرد به چند دسته تقسیم میشوند .
1) چادرهای انفرادی
2) چادرهای گروهی
3) چادرهای فرماندهی و انبار ( بزرگ )
4) چادرهای ایلیاتی ( از پشم بز و مصالح موجود منطقه ای )
5) چادرهای ابتکاری
6) چادرهای تفریحی و گردشگری
7) چادرهای مکانیکی سالنهای ورزشی و غیره .

1) چادرهای انفرادی : کوچکترین نوع چادر می باشد که به دلیل قابل حمل بودن از طرف افراد بیشتر در ارتش و ورزش کوهنوردی مورد استفاده قرار می گیرد . در ارتش با حفر کردن زمین ، چادر داخل آن برپا می شود که معمولا ً بدون کف می باشد . در انواع کوهنوردی نیز این چادرها معمولا ً دو جداره بوده و دارای کف یکپارچه با بدنه است .
2) چادرهای گروهی : مورد استفاده امدادی قرار می گیرد . معمولا ً بیش از 6 متر مربع هستند.این نوع چادرها اشکال مختلفی دارند و بیشتر از دیگر انواع آن مساحت را اشغال می کند. نوع رایج آن 12 متر مربع مساحت قابل استفاده را ممکن می سازد که می توان آن را چادر خانوادگی نیز نامید .
3) چادرهای فرماندهی و انبار : چادرهای بزرگ با حجم زیاد که از آن بعنوان چادر فرماندهی یا بیمارستان و یا انبار استفاده می شود و معمولا ً به شکل خیمه ای می باشد .
4) چادرهای ایلیاتی : این چادرها معمولا ً در مناطق ییلاقی مورد استفاده ایلات کوچ نشین قرار می گیرد که از پشم بز بافته شده و سیاه چادر نامیده می شود. بعضی از این چادرها در مناطق مختلف بر اساس مصالح در دسترس تهیه میگردد (چادر ترکمن ) .
5) چادرهای ابتکاری : این چادرها با در نظر گرفتن وضع موجود و پوششهای در دسترس ساخته می شود، مانند استفاده از چوب خیزران و یا از ترکیب دو یا چند چادر بزرگ،که دراجتماعات میتوان ساخت، نظیر چادرهای حسینیه ها که با استفاده از داربست و برزنت چادری بصورت ابتکاری برپا می شود .
6) چادرهای تفریحی و گردشگری : این چادرها در رنگها و شکلهای مختلف جهت استفاده های تفریحی و گردشگری از طرف شرکتهای تجاری تهیه و به بازار عرضه می شود و جنس و شکل و رنگهای چشمگیر دارد .
7) چادرهای مکانیکی : این چادرها به صورت سالنهای بزرگ و با استفاده از وسایل مکانیکی مانند دمنده های قوی بدون استفاده از اسکلت فلزی برپا می شود. برخی از این چادرها دو جداره بوده و هوای فشرده در آن دمیده می شود و این نوع چادرها از جدار بیرون به طنابهایی مهار شده و از پایه نیاز به ایجاد فونداسیون و اتصال پیچ و مهره ای آن می باشد . مزیت این چادرها ایجاد فضای وسیع و مرتفع بدون نیاز به تیرکهای نگهدارنده است .
انواع چادر از نظر اسکلتی و فیزیکی

چادرها از نظر اسکلتی و فیزیکی نیز به انواع زیر تقسیم می شوند :
1) چادرهای بدون تیرک : این نوع چادرها از انواع مکانیکی بوده که به صورت اتصال از بالا به درخت ، پایه و یا دیواره بدون داشتن تیرک در داخل آن برپا می شود و فضای قابل استفاده بیشتری را در اختیار قرار میدهد .
2) چادرهای تک تیرک ( تک پایه ) : این چادرها با استفاده از یک تیرک در وسط برپا شده و توسط طنابهای کناری مهار می شود . این نوع چادر را در اصطلاح خیمه ای گفته و از نظر حجم و ارتفاع ، همراه با دیواره و بدون دیواره دارای انواع مختلفی می باشد  و احتیاج به تیرک ندارند .
3) چادرهای جفت تیرک و بیشتر : این چادرها انواع چادرهای گروهی را تشکیل میدهند که  به نسبت بزرگی و کوچکی دارای دو تیرک و یا بیشتر است .در این چادرها معمولا ً تیرکها به تیرکهای دیگری منتهی می شوند .
4) چادرهای چند تیرک بدون تیرک : این چادرها شبیه خیمه بوده و یک تیرک اصلی در وسط و تیرکهای فرعی در کناره ها را شامل میشود . چادر سیرکها نمونه مشخص این نوع می باشد . در برخی انواع این چادرها ممکن است تیرک اصلی بیش از یکی باشد .
5) چادرهای اسکلت دار : این چادرها دارای اسکلت فلزی متصل بوده و فضای بیشتری را در اختیار استفاده کننده قرار می دهد. این چادرها طنابهای مهار ندارند ولی از پایه باید به زمین متصل شوند در این نوع چادرها ، کفی متصل به بدنه ، از خصوصیات مهم آن بشمار می رود . با نصب پنجره های توری دار بزرگ تخلیه هوا در تابستان بهتر انجام گرفته و باعث خنکی بدون وجود پشه می گردد . در این نوع چادر فشارهای خارجی مانند باد توسط اسکلت خنثی می شود، بنابراین دقت در اتصال صحیح قطعات آن ، مقاومت چادر را تضمین می کند .
6) چادرهای دو جداره : این چادرها تیرکهای مخصوص جهت نگهداشتن دو جداره دارند و دو جداره بودن آن در تابستان باعث خنکی میشود و در فصول سرد و بارندگی ، از نفوذ سرما و آب بدرون چادر جلوگیری می نماید .
7) چادرهای سرویس بهداشتی : این چادرها فقط جهت استفاده های اختصاصی مناسب بوده و به صورت کوچک دارای حجم مناسب جهت توالت و حمام می باشد و در محلهای اضطراری قابل استفاده است. در مناطق آسیب دیده ضروری ترین کار ، ایجاد سرویسهای بهداشتی مناسب می باشد .

انتخاب محل چادر
محل برپایی چادر با توجه به شرایط زیر در نظر گرفته می شود :
1) از نظر نم و رطوبت ، محلی خشک و بدون گل و لای انتخاب شود .
2) از نظر کوبیدن میخ باید زمین استحکام کافی داشته باشد و این میخها طوری کوبیده شوند که بعدا ً بتوان انها را بیرون آورد .
3) زمینهای سفت و سنگلاخ جهت محل چادر مناسب نیست .
4) زمینهای گود و بستر خشک رودخانه برای چادر مناسب نیست .
5) زمینهای مرتفع و قله ها به جهت خطر باد و صاعقه مناسب نیست .
6) محلهایی که در معرض ریزش کوه و سنگ قرار دارد مناسب نیست .
7) زیر درختان پر شاخ و برگ مناسب نیست .
8) در مناطق پر درخت محوطه های عاری از درخت انتخاب می شود .
9) در مناطق برفی برای انتخاب محل چادر احتمال سقوط بهمن در نظر گرفته شود .
10) در صورت امکان پس از برپایی چادر کف آن را با ماسه و یا خاک نرم صاف کنید .
11) برای انتخاب محل برپایی چادر خطر بروز سیلاب نیز در نظر گرفته شود .
12) زمین زیر چادر از نظر لانه حیوانات کنترل شود .
13) در صورت امکان قبل از برپایی ، زمین زیر چادر کوبیده شود ( به جهت حشرات درون خاک )
14) نزدیک محلهای جمع آوری زباله و فضولات و وجود آبهای بو گرفته جهت برپایی چادر مناسب نیست .

اندازه گیری لازم برای برپایی چادر امدادی
در چادرهای خیمه ای نقطه مرکز آن را مشخص و سپس دایره اول را به شعاع چادر و دایره دوم را به شعاع میخ کوبی می زنیم و سپس خیمه را برپا و طنابها را به میخهای نصب شده با فاصله مساوی متصل می کنیم . ( محیط دایره دوم به تعداد سوراخهای طناب چادر به صورت مساوی تقسیم می گردد . )

فضاهای اردوگاه :
به طور کلی سلسله مراتب فضاهای اردوگاه ، با عرصه های زندگی جمعی و زندگی خصوصی که باید در طراحی اردوگاه به آن توجه شوند عبارتند از :
• فضاهای عمومی اردوگاه : جاها و تسهیلاتی که متعلق به عموم است مانند خیابانها ، جاده ها و ...
• فضاهای نیمه عمومی اردوگاه : فضاهای خاصی از اردوگاه که مورد استفاده عموم قرار می گیرد و مدیریت اردوگاه بر آن نظارت می کند و سرپرستی آن را بر عهده دارد . مانند درمانگاه صحرایی ، سالن اجتماعات چند منظوره
• فضاهای عمومی خاص یک گروه : مکانهایی که در مرز عرصه خدمات و تسهیلات عمومی و عرصه مستقلات خصوصی قرار گرفته اند و هر دو عرصه باید به آن دسترسی داشته باشند . و در قبال آن مسئول می باشند، مانند محل جمع آوری زباله ، آب و برق ، آتش نشانی و احتیاجات فوری و موقتی دیگر .
• فضاهای خصوصی خاص یک گروه : انواع مکانهای کم اهمیت تر که تحت نظارت و مدیریت اداره کنندگان اردوگاه باشند . از جانب این مدیریت برای افراد اردوگاه تسهیلاتی مانند : زمین بازی کودکان ، انبار ، پارکینگ و ... فراهم آورند .
• فضاهای خصوصی خانواده ها : فضاهایی در عرصه خصوصی که در اختیار یک خانواده واجد شرایط باشد و اختصاص به فعالیتهای این خانواده داشته باشد .
در طراحی اردوگاه لحاظ نمودن این مهم بسیار قابل توجه است که هر چه عرصه مورد نظر کوچکتر باشد مجتمع ، نظارت پذیرتر است  زیرا بر هم خوردگی در هر یک از اجزاء یا رشد در نزول بهداشت جسمانی و روانی اردوگاه بسیار موثر است . یک اردوگاه اصولی از نظر بازده کار گروه امداد نیز بسیار مهم می باشد برقراری یک اردوگاه با تقسیم کار مناسب و سازماندهی اصولی باعث صرفه جویی در نیروی انسانی می گردد . اساس این اردوگاه امدادی بر شناسائی و تثبیت منطقه حادثه و مرکز آن انتخاب محل مناسب در اردوگاه و آماده سازی محل اردوگاه برای اسکان می باشد .

تمایلات سکونتی بازماندگان
پس از فرونشستن فشار سانحه ، بازماندگان درباره سرپناه تمایلاتی ابراز می کنند . بر اساس شواهد ایشان ترجیح می دهند که :
• حتی الامکان نزدیک خانه های آسیب دیده یا ویران شده و وسایل زندگی خود بمانند .
• موقتا ً به منزل اقوام و روستائیان خود بروند .
• به ایجاد سرپناههای موقت در مجاورت خانه های ویران شده اقدام کنند .
• در ساختمانهایی که به طور موقت اشغال کرده اند به زندگی ادامه دهند .
• به چادرهایی که روی خانه های ویران شد یا در مجاورت آنها بر پا می شود کوچ کنند .
به سرپناههای اضطراری که مراکز امداد خارجی فراهم کرده اند نقل مکان کنند .

تثبیت منطقه حادثه و تعیین مرکز آن
تیم های امدادی اعزامی به منطقه حادثه باید قبل از هر کاری نقشه ای با فرضیات منطقه با مقیاس حد بالا را تهیه نمایند . سپس بر روی این نقشه محلهای حادثه دیده را که تا آن لحظه گزارش شده است علامت گذاری کرده و بعد با توجه به گزارشهای علمی از طریق ماهواره و یا مراکز هواشناسی و مراکز ذیصلاح با در نظر گرفتن مدارک و سوابق حوادث قبلی ، مرکز حادثه را تعیین نمایند .
در حوادث طبیعی مانند سیل ، حوزه سیلاب باید دقیقا ً شناسایی گردد و اگر در منطقه ، آب بند و سدخاکی و یا سد بتونی و یا دریاچه های طبیعی موجود باشد باید سریعا ً از طرف کارشناسان مربوطه بررسی و امکان شکستن و یا سرریز و الحاق آب آنها به سیل و تشدید حادثه را گزارش نمایند . در صورتی که امکان شکستن و یا سرریز و گسترش حادثه پیش بینی می شود باید حوزه ای که در خطر سیل دوم قرار دارد به عنوان حوزه خطر احتمالی روی نقشه مشخص گردد .
در زلزله مرکز و شدت آن و طول زمان و پریود تکرار زمین لرزه های متوالی دیگر مشخص می گردد و فاصله مرکز زلزله از مناطق آسیب دیده و سمت آن نسبت به منطقه آسیب دیده روی نقشه علامتگذاری و یادداشت می شود .
با در نظر گرفتن شرایط فوق و شناسایی منطقه حادثه و مرکز آن و خصوصیات و تمایلات فرهنگی و اجتماعی آسیب دیدگان و حتی المقدور نزدیکترین نقطه را ، جهت برقراری اردوگاه انتخاب نمود . این اردوگاه با در نظر گرفتن نوع حادثه می تواند دائم ( بلند مدت ) یا ( کوتاه مدت ) باشد . با بررسی میزان آسیبهای وارده و برآورد مدت جبران آن و تعداد افراد آسیب دیده و مسائل دیگر مربوط به موضوع در مورد موقت و یا دائمی بودن اردوگاه کارشناسان و مسئولین می توانند اظهار نظر نمایند .

الف ) اردوگاههای دائمی ( بلند مدت )
این اردوگاهها به صورت شهرکهای مسکونی طراحی و اجرا می شود . محل این اردوگاهها باید با دقت و مطالعه و بررسی کامل انتخاب گردد . شرایط لازم برای محل این اردوگاهها تا حد امکان باید مراعات گردد . اجرای سوله در ایجاد این شهرکها می تواند راه حل ارزانتر و سریعتر باشد ولی معمولا ً این اردوگاهها یا با استفاده از خانه های پیش ساخته و یا بلوکهای سیمانی ایجاد می شود .
شرایط انتخاب محل اردوگاههای دائم : این اردوگاهها باید نسبت به مناطق آسیب دیده مرکزیت داشته و حتما ً نزدیک جاده اصلی برپا گردد . در عین حال اردوگاه باید تا حد امکان دور از شعاع عمل تخریب حادثه و دور از تاثیرات ثانویه باشد و در مناطق زلزله زده با در نظر گرفتن مرکز زلزله و شدت آن در نقطه ای امن نسبت به شعاع عمل زلزله میتوان محل اردوگاه را انتخاب نمود . این محل باید در عین حال در مسیر حوادث دیگر مثل سیل ، ریزش کوه یا بهمن و ... نباشد . در حادثه سیل ، محل اردوگاه در مسیر سیل دوم که معمولا ً شدیدتر از سیل اول است قرار نگیرد ، در صورت انتخاب اجباری محلی که احتمال سیل دوم می رود که در مسیر خطر ، ایجاد سیل برگردان به شکل گودال منحرف کننده و یا خاک ریز سیل گیر ضروری می باشد . محل انتخابی باید از لحاظ حرکت لایه های زمین نیز مورد بررسی قرار گیرد و همچنین در مناطق تحت پوشش حوزه سدهای آب گیر نباشد . علاوه بر امکانات رفت و آمد ، تامین آب به مقدار کافی در محل ، از ضروریات یک اردوگاه می باشد .
در صورت دور بودن از جاده اصلی ، راه ارتباطی ماشین رو با جاده اصلی وجود داشته باشد . بوجود آوردن امنیت در اردوگاه از طرف نیروهای انتظامی از دیگر شرایط مهم اردوگاههای دائم می باشد .

ب ) اردوگاههای موقت ( کوتاه مدت )
این اردوگاهها برای اسکان کمتر از 10 روز است و حادثه دیدگان بعدا ً به محل دیگر اعزام و یا به محلهای اولیه خود بر می گردند . اردوگاههای موقت در نزدیکترین محل امن نسبت به منطقه آسیب دیده برپا می گردند . اردوگاههای موقت به صورت چادرهای موقت و یا بناهای دولتی قابل سکونت مانند مدارس و یا استادیومهای ورزشی و غیره ... می تواند باشد . بهترین اردوگاه موقت استفاده از بناهای دولتی قابل سکونت می باشد زیرا این محلها از لحاظ امکانات رفاهی از قبیل آب ، برق ، بهداشت و سرپناه کمبودی ندارند و تنها وظیفه گروههای امداد تامین دیگر نیازهای حادثه دیدگان مانند غذا ، لباس ، دارو و غیره ... می باشد .
اردوگاههای موقت صحرایی به صورت چادرهای موقت می باشد . آب مورد نیاز این اردوگاهها در صورت عدم دسترسی به آب لوله کشی از چشمه و یا رودخانه و یا چاههای موجود در محل پس از آزمایش قابل شرب بودن از محلهای نزدیک و مناسب تامین نمود .
توالتها به صورت موقت و صحرایی و چادرها به صورت منظم در بلوکهای مستطیل شکل برپا می شوند . خیابان کشی با رعایت فاصله چادرهای بلوکها از هم انجام می گیرد و به غیر از حفر نهرهای کنار چادرها و هدایت آنها به یک نهر مشترک به طوری که در خیابان بین بلوکها جاری نشود به تاسیسات اساسی دیگری نیازی نیست . در بعضی از مواقع آشپزخانه صحرایی ، برقرار شده و در 24 ساعت یک وعده غذای گرم و دو وعده غذای سرد توزیع می نمایند .
در اردوگاههای برپا شده در شیب دامنه کوهها ، بین اردوگاه و کوه حتما ً باید نهرهای سیل برگردان حفر شود . این نهرها به شکل قائمه بوده و اردوگاه را در زاویه بسته آن جای می دهند ( البته در این نوع اردوگاهها باید اطمینان حاصل نمود که امکان ریزش کوه وجود ندارد . ) در صورت امکان با استفاده از برق ، خیابانهای اردوگاه در شب باید روشن نگهداشته شود . اگر در محل ، امکان دسترسی به نیروی برق نیست میتوان با آویختن فانوسهای نفتی بر سر تیرهای چوبی کاشته شده در دو طرف خیابان به فاصله حداقل هر 5 متر 1 شعله ، روشنایی شبانه اردوگاه را در حد امکان تامین کرد .

الگوی کلی ایجاد اردوگاههای موقت 1) زمین محل اردوگاه باید از مرکز تولید مثل پشه و توده های زباله فاصله داشته باشد و دسترسی به جاده ها آسان باشد .
2) وضع و شیب زمین باید برای زهکشی آب مناسب باشد و شرایط آبهای سطحی و زیرزمینی ، مورد مطالعه و توجه قرار گیرند .
3) در صورت امکان محل باید به طور طبیعی از شرایط نامناسب اقلیمی محفوظ باشد . از دره های باریک و روخانه های خشک که امکان بروز سیل در آن وجود دارد باید اجتناب نمود .
4) از زمینهای مجاور مراکز صنعتی و تجاری که در معرض سر و صدا ، بو ، آلودگی هوا ، تراکم ، ترافیک و ناراحتیهای دیگر قرار دارند باید پرهیز کرد .
5) باید فضای کافی برای پناه دادن اشخاص و ایجاد کلیه تسهیلات عمومی در نظر گرفته شود . سطح این فضا تقریبا ً حدود 4 – 3 هکتار برای یک هزار نفر ( 40 – 30 متر مربع برای هر نفر )است.
6) محل زمین اردوگاه باید در فاصله معقولی از منبع آب مناسب و کافی قرار داشته باشد .
7) چادرها باید به صورتی نصب شوند که سرویس دهی و حمل و نقل از وسط آنها آسان باشد . عرض خیابانهای اصلی اردوگاه حداقل 10 متر و فاصله چادر تا خیابان 2 متر ( میخ تا جاده )  باشد .
8) بین چادرها باید فاصله معقولی جهت تردد افراد و کنترل احتمالی آتش سوزی قرار گیرد. ( 2 – 5/1 متر از میخ های چادر ) .
9) بهتر است از چادرهای کوچک استفاده شود تا تعداد کمتری در هر چادر جایگزین شوند . از فاصله انداختن هر یک از افراد خانواده از یکدیگر پرهیز شود .
10) برای مقابله با هوای سرد باید بخاریهای نفتی و وسایل گرم کننده دیگر تهیه کرد و طرز استفاده از آنها را به افراد آموخت و کلیه احتیاجات را جهت پیشگیری از آتش سوزی و انفجار به عمل آورد .
11) تهویه طبیعی برای چادر باید کافی باشد .
12) برای روشنایی چادر باید فانوسهای نفتی تهیه شوند . در صورت وجود امکانات میتوان از چراغهای اضطراری با باطری خشک نیز بهره برد .
13) جایی که آب لوله کشی در دسترس نیست باید مخازن آب در دو طرف جاده نصب کرد . ظرفیت مخازن حداقل 200 لیتر در نظر گرفته می شود و در مکانهایی قرار می گیرد که ساکنین اردوگاه برای برداشت آب بیش از 100 متر پیاده روی نکنند .
14) برای هر 4 تا 8 چادر باید یک سطل زباله در دار به ظرفیت 50 تا 100 لیتر در نظر گرفت .
15) سرویسهای بهداشتی یکی از مهمترین نیازهای مجموعه می باشد که با توجه به شرایط و امکانات موجود هر چه استانداردهای آن بهبود داده شود . تامین بهداشت جسمانی و روانی افراد در حد مطلوب تری حفظ خواهد شد .  برای هر 20 نفر یک مستراح و هر 50 نفر یک حمام  در نظر گرفته شود، فاصله مستراح تا چادر 50 – 30 متر باشد.
16) برای هر 50 نفر باید سکوی دو طرفه شیردار ( به طول 3 متر ) جهت شستشو تهیه شود .
17) جهت جمع آوری آبهای سطحی ناشی از بارش خصوصا ً در فصول بارندگی زهکشی با فاصله 35 سانتیمتر در جهت دادن آب باید مدنظر قرار گیرد، این امر جهت محلهای برداشت آب و شستشو نیز باید مورد توجه قرار گیرد تا از ایجاد گل و لجن جلوگیری به عمل آید .
18) اردوگاه باید به بخشهایی تفکیک شده همانند منطقه مسکونی ، منطقه خدمات رسانی ، درمانگاه صحرایی ، سالن اجتماعات چند منظوره ، محل تفریحات و غیره تقسیم شود .
19) جهت سهولت اعمال مدیریت و جلوگیری از بیماریهای واگیر باید از اجتماعات اردوگاههای بزرگ اجتناب کرد یا آنها را به واحدهای مستقل کوچکتر که در هر یک بیش از هزار نفر نباشند تقسیم کرد .

تأمین آب
یکی از ضروریات کار ، تهیه مقدار کافی آب سالم است و این امر وظیفه تیمهای امدادی بهداشتی است که کوشش نمایند چنین آبی تهیه و در دسترس گذارده شود ،که این مهم از شرح وظایف سازمان آب و نظارت به امور بهداشتی آن از وظایف شبکه بهداشت و درمان منطقه خواهد بود .

اقدامات اضطراری فاضلاب
اقدامات قابل اجرا در این موارد عبارتند از :
1) تعمیر سریع مجاری فاضلاب با ترتیبات موقتی برای لوله فرعی قسمتهای صدمه دیده .
2) تمیز کردن و شستشوی مجاری مسدود شده فاضلاب .
3) خارج کردن آب از تلمبه خانه و تأسیسات تصفیه .
4) دور زدن تأسیسات تصفیه فاضلاب ( به خصوص هنگام سیل که رقیق شدن زیاد فاضلاب این کار را مجاز می کند ) .
5) کشیدن لجن به محلی برای دفن یا به تأسیسات فاضلاب دیگر در نواحی مجاور.
6) به کار بردن مواد گندزدایی قوی در مجاری فاضلاب برای جلوگیری از پخش موجودات مولد بیماری و ایجاد پوششی بر بوی ناشی از سیلاب و فاضلابی که در نتیجه شکستن لوله ها بیرون زده است .
7) تهیه تأسیسات موقتی .
عموما ً هر نوع تعمیرات در خطوط فاضلاب که در وضع اضطراری انجام شود باید از نوع دائمی باشد . با این وجود گاه لازم است برای بازگرداندن ترافیک یک خیابان اصلی به حال عادی ، تعمیرات اضطراری باید از لوله های سیمانی – پنبه نسوز ( مانند ایرانیت ) ، آبگذرهای چوبی یا انواع دیگر لوله هایی که سریعا ً قابل اتصال باشند استفاده شود .
بسته به مدت زمانی که در نظر است سرپناه های موقتی یا اردوگاه ها مورد استفاده قرار گیرند ، باید انواع مختلف تسهیلات دفع مدفوع با مدت دوام متفاوت ایجاد کرد . که این مهم از شرح وظایف سازمان آب و فاضلاب و نظارت به امور بهداشتی آن از وظایف شبکه بهداشت و درمان منطقه خواهد بود .

دفع فضولات جامد
فضولات جامدی که باید دفع شوند ممکن است شامل زباله و فضولات حیوانی و لاشه حیوانات باشند .
بین دفع ناصحیح فضولات جامد و میزان وقوع بیماریهای منتقله از ناقلین ارتباطی وجود دارد . بنابراین باید پیش بینی لازم برای نگهداری صحیح ، جمع آوری و دفع زباله و فضولات حیوانی به عمل آید . لاشه ها باید هر چه زودتر دفع شوند اگر محل وقوع  قبلا ً شهر بوده و خدمات صحیح جمع آوری و دفع زباله داشته است ،
یا اگر منطقه نزدیک به محلی که دارای تشکیلات شهری است ، باشد  باید کوشش زیاد برای بازگردانیدن تشکیلات به حالت اولیه یا گسترش سازمان موجود به عمل آید . این مهم از وظایف شهرداری و نظارت به امور بهداشتی آن بعهده شبکه بهداشت و درمان منطقه میباشد.

بهداشت غذا
در جریان وقوع بلا انبارهای مواد غذایی ، فروشگاههای عمده و خرده فروشی مواد غذایی ، رستورانها و غیره اغلب خراب می شوند یا آسیب می بینند و این امر می تواند منجر به خراب و فاسد شدن مواد غذایی نگاهداری شده گردد . قطع برق به تأسیسات سردخانه ها ، کارخانه های یخسازی و کارگاههای تهیه مواد غذایی صدمه می زند و به این ترتیب باعث به هدر رفتن بیشتر مواد غذایی می شود.
این صدمات ممکن است منجر به کمبود حاد غذا گردد و تا زمانی که امر تأمین مواد غذایی به حال عادی برگردانده نشده ممکن است برای تغذیه اهالی بلا زده نیاز به کمک از خارج از منطقه بلا دیده باشد .
در شرایط اضطراری کنترل موثر کیفیت مواد غذایی مشکل می شود زیرا ممکن است خدمات آزمایشگاهی در دسترس نباشد و بازرسی مواد غذایی فقط بر پایه شکل ظاهری ، شرایط فیزیکی ، طعم و بوی ماده غذایی و با توجه به خصوصیات معمولی و کیفیت نگهداری انجام گیرد . برای تعیین اینکه آیا مواد غذایی دست نخورده و هنوز برای مصرف انسان مناسب هستند و یا اینکه صدمه خورده ولی برای بعضی مصارف از قبیل تغذیه حیوانات مناسب اند و یا اینکه کاملا ً فاسد شده و باید فورا ً به نحو بی خطری دفع شوند باید آزمایش دقیق به عمل آید . وضع ظروف محتوی مواد غذایی به خصوص آنهایی که از مواد فاسد شدنی و شکستنی از قبیل مقوا ، کاغذ ، پارچه و یا شیشه درست شده اند راهنمای مقدماتی این انتخاب خواهد بود . پس از آن باید آزمایشهای کاملتری انجام داد . از فروش غذاهای صدمه دیده باید جلوگیری کرد و به این منظور باید همکاری کامل عمده فروشان و توزیع کنندگان مواد غذایی را جلب نمود .
سیل در تخریب و آلودگی مواد غذایی نقش عمده ای دارد . آب سیل به همراه خود کثافات و جرمهای بیماری زا را از سطح خاک ، شبکه فاضلاب ، چاههای مستراح و طویله ها می آورد . به منظور پیشگیری از حصبه و سایر عفونتهای روده ای باید تمام مواد غذایی را که با آب سیل در تماس بوده و در قوطیهای کاملاً بسته فلزی قرار نداشته اند از بین برد . حتی مواد غذایی در ظرفهای شیشه ای و بطری مشکوک هستند ،زیرا آلودگی ممکن است از لای درز در شیشه فشاری یا پیچی نفوذ کند . قوطیهای فلزی سالم ولی آلوده را باید قبل از باز کردن پاک و ضدعفونی کرد .
مواد غذایی که از خارج منطقه بلا دیده توسط مقامات رسمی و جمعیتهای امدادی داوطلب فرستاده شده اند ، باید از منابع مطمئن تهیه و ارسال شده باشد و برای حصول اطمینان از اینکه در جریان حمل به منطقه ، فاسد نشده اند، مورد بازرسی قرار گیرند . بهتر است که اولین محموله این نوع مواد شامل جیره فردی غذاهای مختلف پخته در پوشش یا جعبه نفوذ ناپذیر در برابر آب باشد تا توزیع سریع و مصرف آنها در دوره ای که پخت و پز عادی و خدمات تغذیه عملی نیست ، ممکن باشد . ترکیب این جیره هادر مواقع اضطراری باید بر اساس غلظت ، ارزش غذایی ، طعم مناسب و دوام انتخاب شود .

بلافاصله پس از وقوع بلا ، غذاهای پخته شده در بسته های فردی و یا توسط واحد های سیار تغذیه توزیع می شود ولی باید هر چه زودتر برنامه های تغذیه در دو جهت تنظیم گردد :
الف) تأمین مواد غذایی برای کسانی که تسهیلات تهیه و پختن غذاهای خود را به ابتکار و مسئولیت خودشان دارند .
ب) ترتیب امکانات تغذیه جمعی توسط سازمانهای امدادی برای کسانی که چنین تسهیلاتی را در اختیار ندارند .
اقداماتی که امکان انجام آنها برای تأمین صحیح بهداشت غذا میسر است عبارتند از :
1) بازرسی کیفیت مواد غذایی وارد شده برای کشف فساد و آلودگی .
2) بازرسی کیفیت آب مرکز تهیه غذا .
3) مبارزه با حشرات و جوندگان در انبارها ، آشپزخانه ها و مراکز تغذیه .
4) تدارک برای انبار کردن صحیح و پختن غذا .
5) تدارک برای دفع صحیح فضولات مایع و جامد .
6) تدارک برای شستشو و گندزدایی ظروف .
7) نظارت بر تهیه غذا .
8) نظارت بر توزیع غذا .
9) نظارت بر نظارت ساختمانهایی که در آنها غذا تهیه و توزیع می شود .
10) مدیریت کارکنان مواد غذایی مشتمل بر معاینات بهداشتی و آموزش است .
ج) تأمین کارکنان به تعداد کافی و تهیه تسهیلات بهداشتی کافی .در بعضی محلها نظارت و توجه خاص مأمورین بهسازی ضرورت دارد و این محلها عبارتند از :
1) وسایل نقلیه ای که برای انتقال مواد غذایی به کار می روند .
2) انبارهای مواد غذایی
3) مراکز تغذیه جمعی و از آن جمله آشپزخانه ها
4) بیمارستانهای اضطراری
5) مراکز توزیع شیر

چند نکته مهم که در سازمان دادن مراکز تغذیه جمعی باید در نظر داشت در زیر ذکر شده است:
1) محل و تقسیم مراکز تغذیه جمعی صحرایی باید با مشورت مسئولین بهداشت انتخاب و تنظیم شود تا پیش بینی های صحیح جهت محافظتهای بهداشتی به عمل آید . در هر جا که امکان دارد باید ساختمانهای موجود از قبیل رستورانها ، تالار های غذاخوری هتلها ، تالارهای اجتماعات عمومی و مسجدها که وضع مناسبی برای حفظ استاندارد قابل قبول نظافت در تمام مواقع و جلوگیری از حشرات و جوندگان دارند ، مورد استفاده قرار گیرند. 
2) در ساختمانهای مربوط به تغذیه فقط باید آب آشامیدنی مورد استفاده قرار گیرد . در جایی که آب لوله کشی وجود ندارد باید آب را از مکان دیگری حمل و ذخیره کرد و به نحو بهداشتی مورد استفاده قرار دارد .
3) تعداد کافی دستشویی که کنار هر یک صابون ، برس ناخن و حوله پاکیزه باشد ، باید برای استفاده انحصاری کارگران مواد غذایی تأمین گردد .
4) برای شستشوی تمام ظرفهای پخت و پز غذا باید ظرفشوییهای جداگانه نصب شوند . قبل از شستشو باید چربی تکه های غذای چسبیده روی ظرفها را تراشیده و در ظرف اشغال خالی کرد .
5) تأسیسات مطمئن دفع مدفوع برای کارکنان مراکز تغذیه جمعی باید در همان نزدیکی تهیه شود ، با این فرض که مردمی که در مرکز غذاخوری جمعی غذا می خورند از تسهیلات عمومی استفاده می نمایند . دستشوییها و مستراحها باید همیشه و به بهترین وضع پاکیزه نگاه داشته شوند .

مبارزه با جانوران موذی
شرایطی که بلافاصله بعد از بلا ایجاد می شود باعث تکثیر تعداد حشرات و جوندگان می گردد . دلیل فوری این امر ممکن است توقف خدمات بهسازی از قبیل جمع آوری و دفع زباله و در نتیجه آن پیدایش مکانهای مناسب برای زاد و ولد سریع و نیز ایجاد مأمن برای جانوران موذی باشد . اسکان تعداد زیاد مردم در سرپناههای موقت در چنین شرایطی آنان را در معرض بیماریهای منتقله به وسیله حشرات و جوندگان قرار خواهد داد .
در سرپناههای موقتی ممکن است امکانات و تسهیلات نظافت فردی بی اندازه محدود باشد و حاملین بیماریهای عفونی و اشخاص آلوده به جانوران موذی ممکن است در تماس نزدیک با سایرین که عاری از عفونت هستند ، قرار بگیرند . این وضع ، که احتمالا ً با شرایط ابتدایی تأسیسات ، بهسازی و خدمات پیچیده تر می شود ، خطرات بالقوه ای ایجاد می کند که مستلزم توجه و اقدام شود.

منبع:سایت سازمان امداد